BAKI, 8 aprel. TELEQRAF

1992-ci il aprelin 8-də törədilmiş Ağdaban qətliamından bu gün 33 il ötür. O gecənin dəhşətləri hələ də xalqımızın yaddaşında təzədir. Bu faciə Azərbaycan tarixinin qanla yazılmış səhifələrindən biridir. Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun Ağdaban kəndinə qəfil və amansız hücumu nəticəsində dinc əhali xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirildi, kənd isə yerlə-yeksan olundu.

Hücum əvvəlcə kəndin rabitə xətləri kəsilərək həyata keçirildi. Sonra kəndin bütün yolları bağlandı, özü isə mühasirəyə alındı. Bu taktika, əhalinin müqavimət göstərməsini çətinləşdirmək məqsədi daşıyırdı. Kəndin əksəriyyəti gecə saatlarında yuxuda olduğundan, insanlar heç bir müdafiə imkanına sahib deyildilər.

Ağdaban kiçik bir dağ kəndi olsa da, mədəni irsi, aşıq sənəti və tarixi ilə tanınırdı. Erməni silahlıları tərəfindən 130 evdən ibarət kənddə hər yan yandırıldı - hətta bütün evlər də. Əhalinin əksəriyyəti ya qətlə yetirildi, ya da əsir götürüldü. 67 nəfər mülki şəxsin həyatına son qoyuldu ki, onlardan 8-i 90 yaşdan yuxarı, 2-si isə məktəbli idi. 10 nəfər diri-diri yandırıldı, 12 nəfər isə vəhşicəsinə işgəncə ilə öldürüldü. 2 nəfərin taleyindən isə bu günə qədər hələ də məlumat yoxdur. Bundan əlavə, 7 qadın diri-diri odda yandırıldı, 779 nəfər dinc sakininə müxtəlif növ işgəncələr verildi.

Şair Ağdabanlı Qurbanın və klassik aşıq şeirinin ustadlarından olan Dədə Şəmşirin əlyazmaları məhv edildi.

Elə bu fakt göstərir ki, ermənilər hücumla təkcə insanlara deyil, həm də Azərbaycan xalqının mədəni kimliyinə qarşı cinayət törədiblər.

Ağdaban qətliamı birbaşa dinc insanlara qarşı həyata keçirilmiş etnik təmizləmə aktı idi. Hücumun məqsədi əhali arasında vahimə yaratmaq, digər kəndləri qorxu içində boşaltmağa məcbur etmək və bölgənin tamamilə ələ keçirilməsini asanlaşdırmaq idi. Bu cür vəhşiliklər beynəlxalq hüquq normalarına zidd olmaqla yanaşı, müharibə cinayəti hesab olunurdu.

Hadisə baş verən zaman nə beynəlxalq təşkilatlar, nə də dünya ictimaiyyəti buna ciddi reaksiya verdi. Ağdabana bənzər qətliamların cəzasız qalması sonrakı illərdə oxşar cinayətlərin təkrarlanmasına şərait yaratdı. Beynəlxalq susqunluq Azərbaycan xalqı üçün acı bir ədalətsizlik nümunəsinə çevrildi.

Bu qətliam təkcə Azərbaycan xalqı üçün deyil, bütün dünya üçün müharibə cinayəti olaraq yadda qaldı.

Qətliamda sağ qalanların ifadələri, hadisənin dəhşətini bir daha gözlər önünə sərir. Şahidlər hadisəni “dünyanın başlarına yıxıldığı gecə” kimi təsvir edirlər. Çünki onlar öz gözləri ilə tarixdə bənzəri olmayan qəddarlığı - diri-diri yandırılan və işgəncə ilə öldürülən həmkəndlilərini görmüşdülər.

Nəhayət, 2020-ci il sentyabrın 27-də başlayan 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycan bu ərazilər üzərində suverenliyini bərpa etdi və Ağdaban da daxil olmaqla Kəlbəcər rayonu yenidən nəzarətimizə qaytarıldı.

Bu ədalətli müharibədə Azərbaycan Ordusunun böyük rəşadət və qəhrəmanlıq göstərərək işğal altındakı torpaqlarını azad etməsi, xalqımızın tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə gerçəkləşən bu Zəfər, dövlətimizin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsində, eyni zamanda, ermənilərin xalqımıza qarşı törətdikləri qətliamların qurbanlarının qisasının alınmasında mühüm bir addım oldu.

Ağdaban şəhidlərinin də qisası müharibə boyunca, Azərbaycan Ordusunun göstərdiyi qətiyyətlə alındı.

Bu gün Azərbaycan dövləti və ictimaiyyəti Ağdaban faciəsini unutmur. Hər il aprelin 8-də şəhidlərin xatirəsi dərin ehtiramla yad olunur. Bu hadisənin hüquqi-siyasi qiymət alması və beynəlxalq tribunal səviyyəsində tanıdılması üçün bu gün də səylər davam etdirilir.

Əlbəttə, xalqımızın yaddaşı güclüdür, tarixi unutmaq isə mümkün deyil. Bu qətliam təkcə bir kəndin faciəsi deyil, bir millətin məruz qaldığı ədalətsizliyin izahıdır. Ədalət isə gec də olsa, bərpa olunur.