BAKI, 4 aprel. TELEQRAF
ABŞ Prezidenti Donald Trampın tətbiq etdiyi yeni gömrük rüsumlarından sonra qlobal birjalarda itkilər davam edir. Asiya, Avropa, hətta ABŞ-nin ən böyük 500 şirkətini izləyən “S&P 500” indeksi ucuzlaşıb, dalğanın təsiri Moskva Birjasına qədər gedib çıxıb. Elə Trampın Ağ Evdə çıxışında dediyi kimi iqtisadiyyata "partlayış yaşadır". Ancaq təkcə ABŞ deyil, bütün dünya iqtisadiyyatına.
Teleqraf xəbər verir ki, “S&P 500” 4,8% dəyər itkisi ilə üzləşib. Bu, pandemiyadan bəri qeydə alınan ən böyük azalmadır. "Nike", "Apple" və "Target" kimi şirkətlərin səhmləri 9% ucuzlaşaraq tarixi rekordlarına imza atıblar.
Yeni rüsumların iqtisadiyyata təsiri
"S&P 500" və "Nasdaq 100" indeksləri 2020-ci ildən bəri ən pis ticarət sessiyalarını başa vurublar. Təxminən 2,5 trilyon dollarlıq bazar dəyəri indekslərdən silinib. “Dow Jones” indeksi təxminən 4%, “Nasdaq” isə təxminən 6%, Böyük Britaniyanın “FTSE 100” indeksi isə 1,5% dəyər itirib.
Tariflərin ABŞ iqtisadiyyatına mənfi təsir göstərəcəyi gözləntiləri ilə kiçik və orta şirkətlərin səhmlərinin ticarət edildiyi "Russell 2000" indeksi 2021-ci ildəki zirvəsindən 20% geriləyib.
Proses Asiya birjalarından da yan keçməyib. "MSCI Asia Pacific" indeksi son iki ayın ən aşağı səviyyəsinə düşüb. Yaponiyanın "Topix" indeksində azalma 4 faizi ötüb.
“Principal Asset Management” (PAM) investisiya şirkətinin analitiklərinin fikrincə, ABŞ-də böyük vergi endirimləri kimi əlavə tədbirlər görülməzsə, resessiya qaçılmaz ola bilər.
“Nike” istehsalının böyük hissəsini Asiyada həyata keçirdiyi üçün “S&P 500”də ən böyük eniş yaşayan şirkətlərdən biri olub və səhmləri 14% dəyər itirib. Çin və Tayvana böyük ölçüdə bağlı olan “Apple”ın səhmləri 9% düşüb. “Target” pərakəndə şirkəti təxminən 10% dəyər itirib. Avropada isə idman geyim brendi “Adidas”ın səhmləri 10%-dən çox ucuzlaşıb, rəqibi “Puma”nın səhmləri 9% bahalaşıb. Zərgərlik brendi “Pandora” 10%-dən çox dəyər itirib, “Louis Vuitton” və “Moet Hennessy” kimi markaları özündə birləşdirən “LVMH”nin səhmləri 3% azalıb.
Milyarderlərin sərvətində böyük azalma
Beləliklə yeni tariflər bir gecədə dünyanın ən varlı 500 adamının ümumi sərvətini 208 milyard dollar azaldıb. “Bloomberg Milyarderlər İndeksi” (BBI) 13 illik tarixində dördüncü ən böyük birgünlük azalma ilə üzləşib. Siyahıda olan milyarderlərin yarıdan çoxunun sərvəti orta hesabla 3,3% azalıb.
Maraqlıdır ki, hesablamalara görə, ən çox zərər çəkənlər Trampın hakimiyyətə gəlməsində böyük rol oynayan elə amerikalı milyarderlər olub. Xüsusilə, “Meta” korporasiyasının rəhbəri Mark Zukerberq və “Amazon”un qurucusu Ceff Bezos ağır itkilərə məruz qalıb.
“Meta”nın səhmlərinin 9% ucuzlaşması Zukerberqin sərvətini 17,9 milyard dollar azaldıb. “Amazon”nun səhmlərinin 9% dəyər itirməsi Ceff Bezosun sərvətinin 15,9 milyard dollar dəyərində kiçildib. “Tesla”nın baş direktoru İlon Maska gəlincə, o da birjadakı volatillikdən sığortalanmayıb. Səhmlərinin 5,5% ucuzlaşması milyarderin 11 milyard dollar itirməsini təmin edib.
“Nike” və digər markaların qiymət artımları və istehsal xərcləri
Məsələ səhmlərin ucuzlaşması ilə bitmir. Trampın Vyetnama 46% vergi tətbiq etməsi ucuz işçi qüvvəsi səbəbindən bu ölkədə fəaliyyət göstərən brendlərin məhsullarının qiymətində bahalaşma gözlənilir. “Nike” kimi markaların məhsullarında 10% bahalaşma istisna edilmir. "The New York Post"un yazdığına görə, brendin “Air Jordan 1 High” modelini almaq istəyənlər aprelin 9-da yeni tariflər qüvvəyə mindikdən sonra mövcud 180 dollarlıq qiymətə əlavə 18 dollar ödəməli ola bilərlər. “Nike”ın digər məşhur idman ayaqqabılarının qiyməti də 15-35 dollar arasında bahalaşa bilər. Belə ki, 115 dollara satılan “Nike Air Force 1” modelinin istehsalı şirkətə təxminən 18 dollara başa gəlir. Vyetnama tətbiq edilən 46%-lik tarif cüt başına əlavə 8,28 dollar xərc yaradacaq ki, bu da 8,000 cüt ayaqqabının yerləşdiyi bir konteyner üçün böyük məbləğ deməkdir. Yəni, istehlakçı şirkətlərinin kabusları başlayır.
Avropa-ABŞ ticarət əlaqələri riskdə
Donald Trampın yeni tarifləri ABŞ-nin ən yaxın müttəfiqi Avropa ilə ticari münasibətlərini sual altına qoyub. “Politico”nun məlumatına görə, Trampın administrasiyası tərəfindən tətbiq edilən tariflər Avropanın ABŞ-yə təxminən 380 milyard avroluq ixracatının 70%-nə təsir edəcək. Nəşr yazır ki, rüsumlar Aİ-nin 26 milyon avro dəyərində polad və alüminium, 66 milyard avro dəyərində avtomobil ixracına, digər qarşılıqlı rüsumlar isə 290 avro dəyərində ixrac mallarına təsir göstərəcək. Qəzetin təhlilinə əsasən, tərəflər arasında ticarət dövriyyəsi 2024-cü ildəki səviyyədə qalarsa, bu il ABŞ dövlət xəzinəsinə 7 milyard yox, 81 milyard avro daxil olacaq. Lakin “Bloomberg Economics”in hesablamaları fərqli nəticəni ortaya qoyur. “Bloomberg"ə görə, Avropa İttifaqından ABŞ-yə ixrac ortamüddətli perspektivdə təxminən 50% azala bilər.
Makron fransız şirkətlərinə səsləndi
Dünya Ticarət Təşkilatı vəziyyətdən “dərin narahatlıq” keçirdiyini bildirib və bu il qlobal ticarət həcminin 1% azalacağını proqnozlaşdırıb. Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) icraçı direktoru Kristalina Georgiyeva ABŞ hökumətinin açıqladığı tariflərin makroiqtisadi təsirlərini qiymətləndirdiklərini, iqtisadi artımın yavaşladığı bir dövrdə bunun risk yaratdığını bildirib.
Dünya iqtisadiyyatına daha çox zərər verə biləcək addımlardan çəkinməyin vacibliyini vurğulayan Georgiyeva, ABŞ və ticarət tərəfdaşlarını ticarət gərginliklərini həll etmək və qeyri-müəyyənliyi azaltmaq üçün konstruktiv işləməyə çağırıb.
Georgiyeva aparılan qiymətləndirmələrin nəticələrini bu ay keçiriləcək BVF-Dünya Bankı Yaz İclasları çərçivəsində Dünya İqtisadi Mənzərəsi Hesabatında paylaşacaqlarını qeyd edib.
Fransa Prezidenti Emmanuel Makron da Trampın qərarını "sərt və yersiz" hesab etdiyini bildirərək, ABŞ-nin atdığı bu addımın Avropada bütün sektorlara və ixraca ciddi şəkildə təsir göstərəcəyini vurğulayıb.
O, ABŞ-dəki fransız şirkətlərinə müraciət edərək, investisiya layihələrinin hamısını dayandırmağı tələb edib.
Tramp: "Ölkəyə trilyonlarla dollarlıq investisiya yatırılacaq"
Bütün bu xaosun fonunda səbəbkarın “Air Force One” təyyarəsində jurnalistlərə verdiyi açıqlama maraq doğurur. Belə ki, Tramp ABŞ-nin ticarət tərəfdaşlarına tətbiq etdiyi tariflər səbəbindən bazarlarda kəskin enişin gözlənilən olduğunu bildirib.
Nyu-York birjasının günü kəskin enişlə tamamlamasına münasibət bildirərək "hər şey çox yaxşı gedir" deyə cavab bildirib.
O, tariflərdən yayınmaq üçün şirkətlərin ABŞ-də istehsala can atacaqlarını, bununla da ölkəyə trilyonlarla dollarlıq investisiya yatıracaqlarını deyib.
Tramp, tarifləri elan etdikdən sonra ölkələrin ona zəng etdiyini bildirib:
"Gördüyümüz işin gözəlliyi budur. Özümüz sükan arxasına oturtmuşuq. Bu ölkələrdən bizə bir yaxşılıq etmələrini istəsəydik, "yox" deyərdilər. İndi isə bizim üçün hər şeyi edəcəklər", – deyə o, əlavə edib.
