Bazar günü Qubaya gedəsi oldum. “Ağ məscid” dini icması islam peyğəmbərinin mövluduna həsr olunmuş mərasim keçirəcəkdi.

Bu dini icmanı nəqşibəndi ardıcılları təsis eləyib və səfərini bir gün qabaqdan planlaşdıran nabələd adam kimi səhərin erkən çağında avtobusla üzü şimala yol alanda ovqatım artıq təsəvvüf havasına köklənmişdi.

Mərasimə məni müridlərdən biri - Xəyal Kərimov dəvət eləmişdi.

Göyün bir tərəfində günəş parıltısı vardı. Yerdəki gölməçələrin suyu daha işıltılı görünürdü. Tikililər daha qədimidi.

Haralardasa ərimiş qar kiçik çayların suyunu həm bulandırmış, həm də burmuşdu. Magistraldan ayrılan palçıqlı yol sanki yaxındakı kəndə yox, daha uzaqlara, daha əvvələ baş vururdu. Yol qırağında bəyaz tikilinin talvarında hələ də söndürülməmiş elektrik lampası sabahın şəfəqləri altında nəyisə ifadə eləməkdəydi.

Saat 10-da Qubada avtobusdan düşəndə məlum oldu daha iki nəfər - AMEA əməkdaşları Elvüsal Məmmədov və Aslan Həbibov da mərasimə təşrif buyurublar, hətta bir avtobusda gəlmişik.

Bəlkə də adi təsadüf ucbatından bizi məscidin qapısı ağzında silsiləylə 41-ci nəqşibəndi şeyxi, icma rəhbəri Hacı Elnur Əfəndi qarşılayıb tünlüyün arasıyla məsciddəki hücrəsinə aparacaq, ilk təmas burda başlayacaq, qədim əlyazmaları burda görəcəkdik.

Doğulduğun günə salam olsun

Mövlud islam ənənələrinə sonradan daxil edilmiş ayindi. Ancaq ümummüsəlman vəhdəti üçün səciyyəvi mərasim hesab olunur. İslam peyğəmbərinin doğum günü bir fikrə görə, hicri-qəməri təqvimlə rabiül-əvvəl ayının 12-nə, bəzi hesablamalarda isə həmin ayın 17-nə (miladi təqvimlə aprelə) düşür.

Ötən əsrin 80-ci illərində bir təşəbbüslə müsəlman alimləri peyğəmbərin mövludunu bir həftə boyu keçirməklə bağlı ortaq mövqeyə gəliblər və beləcə “Mövlud həftəsi”, yaxud “Vəhdət həftəsi” istilahı qəbul olunub.

Mövlud bayramına yığışmaq, mərasim keçirmək Azərbaycanın islam kültüründə də var və görünür, bu ənənələrə can vermək indi əvvəlki dövrlərlə müqayisədə daha vacib və gərəkli sayılır.

Bir dəfə Türkiyə televiziyalarının birində Ömər Döngəloğlu adlı bir ilahiyyatçı “Məryəm” surəsinin 15-ci ayəsini Mövlud bayramına dəlil və istinad ünvanı kimi göstərdi: “Doğulduğu gün də, öləcəyi gün də, yenidən dirildiləcəyi gün də ona salam olsun!” (Yəhya peyğəmbər haqda deyilib).

Qədim əlyazmalar

Elnur əfəndinin otağı kitablarla zəngindi. Burda qədim əlyazma və daşbasma üsulu ilə çap olunmuş kitablar da gözə dəyir. Soruşanda şeyx dedi ki, əlyazma və daşbasma kitabları arasında sufi mətnləri də var. Çünki bu regionda geniş yayılmış təsəvvüf ənənələri həm qədimdi, həm də təməli möhkəmdi.

Bir qalın əlyazmasını göstərdi ki, bu, Qubanın ən ucqar kəndlərindən olan, Babadağın ətəyindəki Qarxun kəndində tapılıb. Sufi mətnidi... Hörmətli oxucunun nəzərinə çatdıraq ki, Qarxun tanınmış sələfilərdən Qamət Süleymanovun kəndidi.

Nəqşibəndiliyin qurucusu Seyid Məhəmməd Bəhauddin Nəqşibəndi (Allah sevgisini qəlblərə nəqş edən) 1317-ci ildə Orta Asiyada, Buxaradan bir fərsəng (təxminən 6 kilometr) uzaqda Qasri-Arifan qəsəbəsində doğulub, 72 il ömür sürüb. Təriqətə girməsiylə bağlı öz dilindən bir əhvalat nəql olunur:

“İlk cəzbəyə qapıldığım zaman məndən: ”Bu yola necə gəlmək istəyirsən?" - deyə soruşuldu. “Hər dediyimin, hər istədiyimin qəbul olunması şərtilə...” - cavabını verdim. “Olmadı - dedilər. - Biz nə desək, ona əməl eləməlisən”. Mənim gücüm çatmaz - yenə cavab verdim. - Yalnız şərtim qəbul olsa, başlaram. Əks halda bu yola getməyəcəm..."

Bu sual-cavab iki dəfə təkrarlandı, sonra çıxıb getdilər. On beş gün belə qaldım, möhkəm üzüntü keçirdim. Nəhayət, “Sən istəyən olacaq” dedilər. Mən də cavabda: “Elə bir yol istəyirəm ki, ona girən hər kəs vüslət (Allaha yetişib qovuşma) məqamıyla müjdələnsin” dedim".

Belə bir söz var, Məhəmməd Bəhaüddin həzrətləri 40 il nə istədisə, Allah bu istəkləri yerinə yetirdi...

Belə şey ola bilərmi?

Qubadakı əksər dini icma təmsilçilərinin, rəsmi dövlət nümayəndələrinin iştirakı və imkan daxilində çıxışlarıyla müşayiət olunan mərasim Quran oxunmasıyla başladı. İlahilər səsləndi. Müridlər dövrə vurdu.

Şeyx hamının üzünə gülümsədi, hər tanıdığını ayrıca salamladı, yer göstərdi, hərdən ilahilərə qoşuldu. Allaha şükür elədi, bəndələrə təşəkkür...

Rəsmi şəxslərdən biri Mövlud mərasimini müxtəlif dini icma, hətta dini konfessiyaların mövcud olduğu, rəngarəng region mühiti üçün gərəkli və birlik rəmzi sayılan bayram hesab elədiyini söylədi.

AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun əməkdaşı Elvüsal Məmmədov Məhəmməd peyğəmbərin həyatından bir hədis danışdı.

Bir dəfə peyğəmbər bir bədəviylə görüş təyin edir, filan vaxtı filan yerdə olarsan - deyir. Bədəvi görüşü unudur, amma peyğəmbər vədə yerinə gəlir. Görüş təyin olunan yerdə üç gün gözləyir, üç gün sonra bədəvi gəlib çıxır.

Peyğəmbər irad tutur: “Üç gündü gözləyirəm, hardasan?”

“Mən bu əhvalatı bir telekanalda danışdım, - Elvüsal müəllim davam elədi, - mənimlə verilişdə iştirak edən bir nəfər inanmadı, şəkk gətirdi: ”Heç peyğəmbər də bədəvini üç gün gözləyər?" Niyə gözləmir, dedim, peyğəmbər əxlaqının içində olan gözləyər..."

Mərasim bitir, şeyx hamıya müraciətlə, aşağıda, məscidin birinci mərtəbəsində çörək kəsməyi rica edir, “heç kəs ac getməsin” deyir. Mürid mənə pıçıldayır:

“Bunda bərəkət var...”

Sonra ardını gətirir: “Harda sufilik olub, orda bərəkət tüğyan edib”.

Qurban Yaquboğlu