"Qərbi Azərbaycan İcması son 200 ildə Ermənistan ərazisindən mərhələlərlə qovulan milyonlarla insanı və onların varislərini birləşdirən ictimai təşkilatdır".

Teleqraf xəbər verir ki, bu sözləri bu gün Qərbi Azərbaycan İcması tərəfindən “Mədəni irs və qayıdış hüququ: Ermənistandan didərgin salınmış azərbaycanlıların mədəni irsinin bərpası-ədalətə, barışığa və sülhə aparan yol kimi” mövzususunda lll Beynəlxalq Konfransda Qərbi Azərbaycan İcması İdarə Heyətinin sədri Əziz Ələkbərov çıxış edərkən deyib.

Onun sözlərinə görə, təşkilatın fəaliyyət istiqamətinin əsas xəttini həmin insanların, xüsusilə də 1987-ci ildə başlayan Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin ilk mərhələsində öz doğma yurdlarından amansız şəkildə qovulan 300 min nəfər qaçqının öz evlərinə dinc, təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıdışını təmin etməkdir.

“Fəaliyyətimizdə beynəlxalq hüquqa söykənir, qayıdış hüququ ilə bağlı beynəlxalq sənədlərdə təsbit olunmuş prinsiplərin həyata keçirilməsini tələb edirik. Təəssüf ki, Ermənistan bütün bu qanunsuz əməllərə görə beynəlxalq məsuliyyət daşımamaq üçün çalışır. Onların hərəkətləri bəşəri cinayətdir. Buna görə dəfələrlə UNESCO-ya müraciət etmişik”, - deyə vurğulayıb.

Türkiyə-Azərbaycan Parlamentlərarası Dostluq Qrupunun sədri Şamil Ayrım bildirib ki, mədəni irs məhv edildikdə, bir xalqın öz keçmişi ilə qurduğu bağ da qırılır.

"Mədəni irsin məhv edilməsi yalnız bir millətə qarşı deyil, bütün bəşəriyyətə qarşı törədilmiş cinayət sayılır. Bu səbəbdən Qərbi azərbaycanlıların geri dönüş hüququ müzakirə olunarkən, məsələ həm hüquqi, həm də mədəni aspektdən birlikdə qiymətləndirilməlidir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu gün Qarabağda yeni yollar, su hövzələri, hava limanları, "ağıllı şəhər" və "ağıllı kənd" layihələri həyata keçirilir. Bir milyondan çox köçkünün geri qayıtması üçün şərait yaradılır, ağaclar əkilir, müasir yaşayış standartları təmin edilir və insanların öz yurdlarına rahat şəkildə dönüşü üçün imkanlar genişləndirilir. Bu, çox mühüm tarixi hadisədir. Azərbaycan bütün bunları həyata keçirərkən heç bir öhdəliyindən yayınmayıb, əksinə, bölgədə apardığı bərpa-quruculuq işləri ilə dünyaya nümunə ola biləcək səviyyədə inkişaf göstərib", - deyə qeyd edib.

İbn Haldun Universitetinin Heydər Əliyev adına Avrasiya Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru professor Yaşar Sarı qeyd edib ki, Qərbi Azərbaycana qarşı tarixi ədalətsizlik baş verib: "Deportasiya prosesi həm Çar imperiyası dövründə, həm də Sovet İttifaqı zamanı baş verib. İlk növbədə, həmin insanların öz vətənlərinə qayıtmaq hüququnu vurğulayan hüquqi sənədlərə diqqət yetirilməlidir".

Fransalı tarixçi Maxime Gauin deyib ki, 1987-ci ildən başlayaraq yüzlərlə azərbaycanlı Ermənistandan qovulub.

Onun sözlərinə görə, 1988-ci ilin fevralına qədər bu rəqəm 40 minə qədər yüksəlib: "Sonra Azərbaycanda baş vermiş iğtişaşlar, Ermənistan tərəfindən təşkil olunan müəyyən dairələr – xüsusilə erməni mafiyasının bəzi qolları və Sovet milisinin nümayəndələri – tərəfindən şişirdilərək, diqqətin Ermənistanda baş verən hadisələrdən yayındırılmasına yönəldilib. Nəticədə azərbaycanlılara qarşı hücumlar artıb və qovulmalar sürətlənib. Ermənistanda fəaliyyət göstərən jurnalist Vladimir Baxçinyan qeyd edirdi ki, Ermənistanın rəhbərliyində təmsil olunan bəzi şəxslər açıq şəkildə azərbaycanlıların tamamilə məhv edilməsini və qovulmasını zəruri saydıqlarını bildirirdilər. 1988-ci ilin sonuna qədər isə bir sıra kiçik rayonlarda bütün azərbaycanlılar öldürülüb və qovulub".

Tarixçi onu da qeyd edib ki, sovet işğalına qarşı Zəngəzur və Qarabağda bəzi ermənilər ilə azərbaycanlılar arasında birlik yaranmışdı. Lakin sonradan erməni-bolşevik yaxınlaşması və Zəngəzurda Monteneqro hərəkatı adlandırılan silahlı dəstə ilə əməkdaşlıq nəticəsində bu birlik dağıdılıb".

Harvard Universitetinin tədqiqat direktoru Mark Nathan Kramer bildirib ki, müharibə heç vaxt mədəni irsin qorunmasına kömək etməyib: "Hesab edirəm ki, mədəni irsin məhv edilməsi və talanması təhlükəsi dövlətləri döyüşməkdən çəkindirəcək və müharibələri həll etmək üçün onları sürətli hərəkət etməyə vadar edəcək".