Rusiyalı ekspert: "Bir biznes çevrəsində Putin barədə işlətdiyi xoşagəlməz ifadələr onu arzuolunmaz şəxsə çevirdi"

 Telman İsmayılov adı təkcə Rusiyada deyil, vətəni Azərbaycanda da olduqca məşhurdur. Biznesmenin özü də dəfələrlə qeyd edib ki, milliyətcə yəhudi olsa da, özünü azərbaycanlı sayır. Moskvalı biznesmenlərlə təmaslar zamanı onlar birmənalı olaraq, söyləyirlər ki, Telman İsmayılov qeyri-ordinar biznesmen və bacarıqlı idarəçidir.

Uzun müddət bu biznesmenin adı Moskvada fəaliyyət göstərən Çerkizov bazarı ilə birgə çəkilirdi. Bu gün həmin bazar yoxdur, elə Telman İsmayılov da Rusiya biznesində demək olar ki, görünmür. Rusiya mətbuatı yazır ki, "Mardan Palace" otelinə dəbdəbəli açılış keçirən biznesmen bu gün borcun içində itib-batır.

İyunda məlum oldu ki, AST şirkətlər qrupuna daxil olan KBF "AST" Moskvanın Arbat küçəsində yerləşən məşhur "Praqa" restoranını sata bilər. Satılıq siyahısına Krasna Presnadakı "Tropikano" biznes mərkəzi və Moskvanın şərqi İzmaylovo rayonunda yerləşən binalar kompleksi də əlavə edilib. Mənbə iddia edir ki, bununla Telman İsmayılov "Bank Moskvadan" götürdüyü 4 milyard rubl krediti ödəmək istəyir.

Bu məlumatları verən Rusiyanın "İzvestiya" qəzetinin "Bank Moskvadakı" mənbəsi iddia edir ki, əvvəlcə adı sonuncu çəkilən obyektlər satılacaq. Əgər borcun ödənməsi üçün bu məbləğ yetərli olmasa, onda Telman İsmayılovun "Heç zaman satmaram" dediyi "Praqa" restoranı da satışa qoyulacaq.

Daha bir zərbəni Telman İsmayılov Kiprdən aldı. Telman İsmayılovun Rusiyada və Türkiyədəki aktivləri Sergey Yançukovun rəhbərlik etdiyi "Manqazeya" kompaniyasının tələbi ilə donduruldu. Kompaniya iddia edir ki, Telman İsmayılov Moskvada devolper fəaliyyəti üçün "Manqazeyadan" 100 milyon dollar borc almışdı ki, onun da ödənilməsi tarixi keçən payızda bitib. Amma təkcə "Mardan Palace"ın qiyməti sözügedən məbləği dəfələrlə üstələyir və mütəxəssislər əmindir ki, tərəflər problemi məhkəməyə qədər həll edəcəklər.

Amma Telman İsmayılovun problemləri bununla da bitmir. "Sezariya Ltd" kompaniyası biznesmenə məxsus "Tandum" şirkətinə qarşı London beynəlxalq arbitraj məhkəməsində iddia qaldırıb. Şikayət üzrə, iş baxılana qədər İsmayılovun Kiprdəki bütün aktivləri dondurulub. Əgər "Sezariya Ltd" qələbə qazanarsa, onda Telman İsmayılovun dünyanın istənilən nöqtəsindəki mülkiyyəti satışa çıxarıla bilər. Buna mane olmaq cəhdləri isə biznesmenin həbsi ilə nəticələnə bilər. Bu yaxınlarda London Arbitraj məhkəməsi işə baxacaq.

"Mardan Palace"ın açılışından sonra Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin "qara siyahısına" düşən, lakin sonra "reabilitasiya" olunan Azərbaycan əsilli biznesmen qara zolaqdan niyə çıxa bilmir? Bu məsələni "Bizim Yol"a tanınmış rusiyalı iqtisadi şərhçi Viktor Gimbarovski izah etməyə çalışıb.

- Cənab Gimbarovski, bir müddət əvvəl məlum idi ki, Telman İsmayılov Putinin "qara siyahısına" düşüb. Çerkizov bazarının bağlanmasını da bununla izah edirlər. Azərbaycanlı biznesmenin günahı nə idi?

- Bazar iqtisadiyyatının başlanğıc dövründə oliqarxlar külli miqdarda sərvət topladılar. Kimi özəlləşdirmədə, kimi də resursların satışından fantastik dərəcədə varlandı. Telman İsmayılov bir çox sahələrdə biznesə girişmişdi, amma əsas gəlir mənbəyi Çerkizov bazarı idi. Bu bazar Avrasiya məkanında ən böyük topdan satış bazarı idi. Ekspertlər hesab edirdilər ki, bazarın sahibinin gündəlik gəliri 1 milyon dollar idi.

Tələbat malları bazarı kölgə iqtisadiyyatında gəlirliliyinə görə (kriminal sahələr - silah satışı, qadın alveri və narkotiklər istisna olmaqla) tikinti sahəsindən sonra ikinci yerdədir. Yəni minimal vergilər ödəməklə fantastik gəlirləri gizlətmək mümkündür. İndiyə qədər biznes elitasında Telman İsmayılovun hansısa əyləncə mərkəzində Putin haqqında xoşagəlməz sözlər söyləməsindən danışırlar. Təsadüfi deyil ki, bu gün oliqarxın bütün biznesi ciddi pressinq altına düşüb.

Əvvəlcə Çerkizov bazarında ciddi yoxlamalar başladı, sonra bazar bağlandı. Bir sözlə, Putin barədə dediyi sözlər Telman İsmayılovu Rusiyada arzuolunmaz şəxsə çevirdi və onun başını dərdə soxdu. Bəzi ekspertlər deyirdilər ki, bu situasiyada Telman İsmayılov çətin ki, Soçi olimpiya obyektlərinin tikintisi üçün dövlət sifarişi ala bilsin. Amma Soçi olimpiadası imic proyekti idi və orada yuxarılarla az-çox əlaqəsi olan şirkətlər iş payı aldılar.

Maraqlıdır ki, Rusiyada bir çox məmurlar və biznesmenlər Putin haqqında neqativ fikirlər söyləyiblər, amma bu, onlar üçün nəticəsiz ötüşüb. Rusiyada hakimiyyət - oliqarxiya münasibətləri özünəməxsusdur. Hakimiyyət onlara sosial proyektləri həvalə edir, əvəzində bəzi güzəştlər edir. Məsələn, Roman Abramoviç Çukotkanın qubernatoru olarkən orada bir sıra layihələr üçün pul xərclədi, amma bundan heç bir gəlir götürmədi. Hakimiyyət bu münasibətləri ədalətli hesab edir, belə ki, oliqarxların vaxtı ilə qazandığı pullardan Rusiya dövlətinə və əhaliyə də nəsə xərclənir. Məndə olan məlumata görə, Putinin adamları Telman İsmayılova da bu tipli bir neçə proyekt təklif etsələr də, tərəflər qiymət məsələsində razılığa gələ bilməyiblər.

- Belə çıxır ki, məhz bu səbəbdən Telman İsmayılov "Mardan Palace"ı Soçidə yox, Antalyada inşa etdirdi...

- "Mardan Palace"ın tikintisi vasitəsilə Telman İsmayılovun öz kapitalını Rusiyadan çıxarması faciə deyil. Bir çox oliqarxlar futbol, basketbol komandaları almaq adı altında sərvətlərini ölkədən çıxarırlar. Telmanın Soçini yox, Antalyanı seçməsi sırf iqtisadi göstəricidən qəbul edilmişdi. O zaman olimpiadanın Soçidə keçiriləcəyi məlum idi və biznesmenlər bu imic-proyektində iştirak etmək üçün mübarizə aparırdılar. Yəni Soçidəki obyektlərdən gəlir götürmək uzun illərdən sonra məlum olacaq. Telman İsmayılov bunu bilirdi və daha tez gəlir gətirəcək Antalya proyektini seçdi. Türkiyə rusların da kütləvi şəkildə istirahət etdiyi bir məkandır. Bundan əlavə, Rusiyadan fərqli olaraq, Türkiyə hökuməti irimiqyaslı investisiya qoyuluşu üçün cazibədar güzəştlər təklif edir. Məhz buna görə Telman Antalyanı seçdi.

- Azərbaycan əsilli biznesmenin son problemləri ilə bağlı nə deyə bilərsiniz? O öz sevimli "Mardan Palace" otelini itirə bilərmi?

- Kiprdəki hesabların dondurulması, borc öhdəliyi ətrafında Telman İsmayılov və Sergey Yanmukovun şirkətləri arasında arbitraj mübahisəsinin nəticəsidir. Maraqlı məsələ başqadır. Təkcə "Mardan Palace"ın qiyməti borcun qiymətindən dəfələrlə çoxdur, amma məhkəmə Telman İsmayılovun Moskvadakı mülkiyyətinə də həbs qoyub. Görünür vergidən yayınmaq üçün Telman İsmayılov Kiprdəki offşor kompaniyalardan istifadə edib. Təbii ki, baş verənlərdə Telman İsmayılovun Rusiya hakimiyyətinin gözündən düşməsini inkar eləmək olmaz.

- İndi Rusiya cəmiyyətinin ona münasibəti necədir?

- Nəzərə alsaq ki, sıravi rusiyalı yaşayış minimumuna görə dünyada 52-ci yerdədir, onun Telman kimi bütün oliqarxlara münasibəti mənfidir. Bu neqativdə Telmanın milli mənsubiyyəti də rol oynayır. Təəssüf ki, bu gün Rusiyada milli zəmində baş verən konfliktlərin kökündə əhalinin böyük əksəriyyətinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin aşağı olması durur. Hamının bildiyi yolla qazanılan sərvətin həddindən ziyadə gözə soxulması isə əhalidə qıcıq və əlavə söz-söhbətlər yaradır.

İsmayılovun neqativ imicinin formalaşmasında onun xeyriyyəçilik fəaliyyətinin mətbuatda işıqlandırılması məsələsinə önəm verməməsi də rol oynayıb. Çoxları bilmir ki, məhz Telman İsmayılov "Xristos-Spasitel" kilsəsinin tikintisinə böyük məbləğlər ianə edib və Rusiyanın ən böyük mesenatlarından biridir.