Azərbaycan banklarının çağdaş durumu: dəyişikliklər üçün nələr etməli?

Azərbaycan Demokratiya və Rifah Hərəkatı təklif edir:

1) Milli Məclisə və Mərkəzi Banka:
1.1.Fiziki şəxslərin iflası haqqında Qanun qəbul olunmaldır ki, onların həm borclarını qaytara bilmədiyi halda həyat şəraiti pisləşməsin, həm də onların borc bazarında yenidən iştirakına müəyyən məhdudiyyət yaradılsın.
1.2.Hüquqi şəxslərin müflisləşməsi haqqında qanunda nəzərdə tutulan prosedurlar sadələşdirilməlidir. 
1.3. Müvafiq qanunvericilikdə dəyişiklik edilməklər kredit ombusmanın yaradılması və fəaliyyətinə dair hüquqi əsaslar yaradılmalıdır.
1.4.Problemli kreditlər agentlik yaradılmalı və problemi kredit portfelinin satılması üçün qaydalar formalaşdırılmaldır.
1.5. Sığortalananan əmanətlərin dərəcələri manatla 12 faizdən 15 faizə, valyuta ilə 3 faizdən 5 faizə qaldırılmaldır.
1.6. Devalvasiya nəticəsində məzənnə fərqindən yaranan itki banklar, müştərilər və dövlət arasında bərabər paylaşdırılmaldır.
2) Ayrıca Mərkəzi Banka:
2.1.Borcunu vaxtı vaxtında ödəyən vətəndaşlar üçün yenidən maliyyələşdirmə imkani yaradılmalidir. Konkret olaraq hansı həddə və faizdə borcu olanların kreditlərinin faiz həddini nə qədər aşağı salmağı, müddəti nə qədər artırmağı göstərən qaydalar müəyyən edilməlidir. 
2.2. Müştərilərin, əsasən də aztəminatlı ailələrin ayliq kredit ödəmələrinin onlarin gəlirlərinin 1/3 səviyyəsində məhdudlaşdırılmaldır. 
2.3. Antikollektor sirirkətlərinin müştərilərə kömek etməsinə sərait yaradılmalıdır. Müştərilər öz hüquqlarını qoruya bilmeli və onlara kömək edən təskilatlardan yararlanmalidir. 
2.4. Bankdan kredit alanlarin aktivləri yenidən dəyərləndirilməlidir, buna uyğun olaraq mövcud kredit sərtlərinə yenidən baxılmaldır. Bu zaman potensial risklər haqqında məlumat şəffaf şəkildə müştəriyə bildirilməlidir. Müsterilərin kredit reyestri yeni risklərin müəyyənləşdirilməsində banklara kömək etməlki bə müştərilərin kredit balı sistemi yaradilmaldır. 
2.5. İş yerini itirdiyinə görə kredit borcunu ödəyə bilməyənlərə kreditin məbləğindən asılı olaraq 1 ildən 3 ilədək əlavə vaxt verilməlidir ki, onlar da iş axtarıb tapandan sonra kreditlərini qaytara bilsinlər. 
2.6. Yüksək riskli kreditlərin verilmə prosesi dayandirilmaldır və belə hallara yol vermiş bankların itkiləri kompensasiya edilməməlidir.
Bankların kapitallasma dərəcəsi artirilsmalıdır ve Basel III prinsiplərindən nəzərdə tutulandan azi 2 dəfə cox olmaldır. 
3) Maliyyə bazarlarına nəzarət palatasına:
3.1.Valyuta ilə kreditlərin aşagidakı kategoriyalı seqmentlərə verilsin:
Ixrac edən və valyuta gəlirlərı olan şirkətlərə;
3.2. İstehsal avadanliglarinın idxalı ilə məşğul olan şirkətlərə (Bu zaman verilən kreditlər kredit göturənə deyil, birbaşa avadanliq istehsalçısına ödənilsin);
3.3.Gündəlik istehlak mallarının (geyim, qida və s.) idxalı uçun verilən xarici valyuta ilə kreditlərlər idxalçiların valyuta gəlirləri/reservləri arasında əlaqə formalaşdırılsın. 
3.4.Bir fiziki/huquqi şəxsə böyük məbləğdə əsaslandirilmamış valyuta satışının məhdudlaşdırılsın. Əgər hər hansı bir fiziki və ya hüquqi şəxs kontrakt (avadanlığın alinması və ya digər malların idxalı məqsədilə) üzrə odəniş həyata keçirmirsə böyük məbləğdə valyuta əldə edə bilməz.
3.5. Xaricdən cəlb edilən kredit faizlerinə maksimum hədd qoyulsun. Yəni hər hansı bir bank xaricdən kredit cəlb edərsə müəyyən faiz dərəcəsindən yuxarı faizlə kredit celb edə bilməz. Maksimum həddin müəyyən edilməsi isə ölkənin və bankın reytinqi ilə əlaqələndirməlidir. 
3.6. Yerli bankların səhmləri müəyyən bir qismi (məsələn 20 faizə qədəri) xarici investorlara satılsın;
3.7. Orta və kiçik biznesə (OKB) uzunmüddətli kreditlərin verilməsi stimullaşdırılsın; 
3.8. Sosial yönümlü və orta və kiçik biznes üçün uzunmüddətli kreditlərin maliyyələşdirilməsi üçün xarici kreditlərin cəlb edilsin və bu kreditllərə dövlət təminatı verilsin. Bu kreditlər heç bir halda ticarət və ya istehlaka yöneldiməməlidir ve yalniz istehsal məqsədli olmalıdır. 
4. Banklar Assosiasiyasına, AMFA-ya kommersiya banklarına və bank olmayan kredit təşkilatlarına:
4.1. Valyuta ilə olan borclara devalvasiyalardan asılı olaraq fərqli və differensial yanaşılsın. Birinci devalvasiya nəticəsində itkilərə məruz qalanlara daha çox güzəştlər tətbiq olunsun. Birinci devalvasiyaya uyğun olaraq 1.05 manat = 1 dollar məzənnəsi ilə ödənişə razılaşan müştərilərə həm ödəniş müddətində və həm də faiz dərəcəsində endirim edilsin. 
4.2. Müştərilər krediti tam olaraq əvvəlcədən bağlayırsa, o zaman götürdüyü kreditin muddətindən (21 fevraldan əvvəl və sonra) olaraq qaliq məbləğinə orta hesabla 20 faiz həcmində güzəştlər tətbiq edilsin.
4.3. Vaxtı keçmiş borclarını bağlayan müştərilər əlavə faiz və cərimə ödənişlərindən azad edilsin.
4.4. Yeni məzənnə ilə valyuta kreditlərini ödəyən müştərilərə kreditin məbləğindən asılı olaraq 15-25 faiz arasında mükafat təyin edilsin.
4.5. Borcunun yarısından az hissəsi qalan müştərilərə qalıq məbləğini manata çevirmək imkanları yaradılsın.

Azərbaycan Demokratiya və Rifah Hərəkatı