-  Baş naziriniz kimdir?

-  Artur Rasizadə. 

- (Gülür..) Hələ də odur?!  Mən səfir olanda da o  idi..  Bax görürsünüzmü?!

Norveçin Azərbaycandakı keçmiş səfiri (2002-2006) 72 yaşlı Steynar Gillə telefonla danışırıq. Söhbətinin vurğusu budur ki, Azərbaycan yaxşıya doğru dəyişməsi üçün həm iqtidardakı adamlar dəyişməlidir, həm də müxalifətdəki. Gili Azərbaycanda insan haqlarının fəal müdafiəçisi kimi tanıyırlar. 

«Mən gedəndən nə xarici işlər naziri dəyişməyib, nə Hacıbala (Hacıbala Abutalıbov, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı-red.), eyni adamlardır hakimiyyətdə. Gənclər gəlməlidir hakimiyyətə». 

Gil Azərbaycandan sonra Latviyaya səfir gedib. 2011-ci ildən isə təqaüddədir. Oslodakı evində xanımı ilə yaşayır. Kitablar tərcümə edir, arabir Azərbaycan haqqında mühazirələr deyir. 

Deyir ki, təqaüd ona nəvələri və övladları ilə daha yaxından ünsiyyətə imkan verir. 

Keçmiş səfir deyir ki, Azərbaycanda baş verənləri uzaqdan izləyir və kədərlənir ki, o gedəndən sonra Azərbaycanda insan haqlarının vəziyyəti daha da pisləşib. Hər fəal həbs olunanda məyus olur: «Azərbaycan xalqına özümü yaxın hiss edirəm. Mehriban, qonaqpərvər xalqdır.. Daha yaxşı həyata layiq ola bilərdi bu xalq». 

Deyir ki, indi də Azərbaycanda səfir olsaydı, yenə də insan haqlarını müdafiə edər, yenə də əvvəlki kimi fəal olardı. Steinar Bakıda olanda mitinqlərə qatılar, həbs olunanların məhkəmələrinə gələrdi... 

«Mənə qarşı repressiyalar ola bilərdi Azərbaycanda. Hətta persona-non –grata elan oluna bilərdim. Amma yolumdan dönməzdim». 

Gildən soruşuruq ki, bəs Norveçin Bakıdakı indiki səfirinin insan haqları ilə bağlı mövqeyindən razıdırmı? Deyir ki, həmkarı haqda şərh verə bilməz: 

«Mən nə Norveçin Azərbaycandakı indiki səfiri, nə də başqa ölkələrin səfiri haqqında şərh verə bilmərəm. Bircə onu deyə bilərəm ki, Norveç hökumətinin insan haqları ilə bağlı mövqeyi dəyişməyib». 

Gil Azərbaycanda müxalifətin də dəyişməsinin tərəfdarıdır: «Əli Kərimi, İsa Qəmbər.. Eyni adamlardır illərcə. Dəyişmək lazımdır. Müxalifətə də gənclər gəlməlidir..» 

-  Yeni yaranmış ReAL hərəkatı  var, onlar haqqında nə deyə bilərsiz. 

-  Onların fəaliyyətini yaxından izləmirəm. Amma  müxalifətdə dəyişiklik olarsa,  ümumilikdə ölkədə də dəyişiklik olar. Gürcüstanın təcrübəsi göstərir ki, həm iqtidarda, həm müxalifətdə gəncləşmə faydalıdır. Bundan başqa əhalinin əhvalı da dəyişməlidir.

Nəyi nəzərdə tutursuz? 

-  Əhali qəbul etməlidir ki, dəyişiklik lazımdır. Qısa müddətdə Azərbaycanda dəyişikliyin olası inandırıcı deyil.  Hesab edirəm ki, neft gəlirləri azaldıqca və əhalinin iqtisadi vəziyyəti pisləşdikcə insanlar dəyişiklik istəyəcəklər.  

- Belə fikirlər eşidirik ki, Azərbaycan xalqı Qərb tərzli demokratiyaya hazır deyil. Nə düşünürsüz bu haqda?

- Razı deyiləm. Azərbaycan xalqı təhsillidir, internetdə çıxışı var, səyahət imkanları var. Sadəcə olaraq insanlar risk etmək, iş yerlərini itirmək, həbsə düşmək istəmirlər. 

Steynar Gil deyir ki, Azərbaycanın maliyyə ehtiyatlarının azalması, Dövlət Neft Fondunun vəsaitlərinin xərclənməsi də təhlükəli tendensiyadır: «Norveçdə Neft Fondunun vəsaitlərinin- biz ona «Pensiya Fondu» deyirik, yalnız dörd faizini xərcləyə bilirik. Bundan artığını xərcləmək qanunla qadağandır».

Gildən soruşuruq ki, Azərbaycana yenidən qonaq gəlmək istəyirmi?  Gülür, deyir ki, əgər viza ala bilsə, mütləq gələcək. /Azadlıq radiosu/