“Böyük istəklərin qarşılığında Putin hələlik yalnız fikir ortaqlarının birliyini yaratmağı bacarıb”

 “Həm Belorusda, həm də Qazaxıstanda xeyli etnik ruslar yaşayır. Rusiya bu faktordan ölkələrə basqı üçün davamlı olaraq yararlanır”

 “Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev Kiyevdə Ukrayna prezidenti Petro Poroşenko ilə görüşündə Ukrayna konfliktini “nonsens” adlandırıb”

 “Peşkov Yuqoslaviyanın, Liviyanın və İraqın artıq həyatda olmayan keçmiş liderlərini misal gətirərək “onlar da ABŞ-la dost olmağa cəhd edirdilər. Onların taleyi bəllidir. İndi ABŞ Lukaşenkoya “yeni münasibətlər” təklif edir. Bu, çox təhlükəlidir” ifadəsini işlədib”

 “Ukraynadan Sakit okeana qədər ərazini əhatə edən Avropa Birliyi ilə rəqabət apara biləcək Avrasiya İttifaqının yaradılması Rusiya prezidenti Vladimir Putinin xarici siyasətdə əsas zəfəri olmalı idi”. Bu sözlər Maykl Birnbaumun “Washington Post”da dərc olunan “Putinin Avrasiya Birliyi 2015-ci ildə məhdud ambisiyalarla işə başlayır” adlı məqaləsindəndir.

 Məqaləni qısa ixtisarla təqdim edirik.

 “Dekabrın 23-də 4 keçmiş sovet respubikasının lideri Moskvada toplaşaraq ölkələrinin iqtisadiyyatlarını yaxınlaşdıracaq müqavilənin son şərtlərini müzakirə etməli idilər. Putin xəyal edirdi ki, Avrasiya Birliyi Kremlə qonşu ölkələrin siyasətinə daha çox nəzarət etmək imkanı verəcək. Ancaq yanvarın 1-dən qüvvədə olacaq müqavilə Ukrayna konfliktinə görə Putinin düşündüyü tərzdə işləməyəcək.

 Böyük istəklərin qarşılığında Putin hələlik yalnız fikir ortaqlarının birliyini yaratmağı bacarıb. Yeni birliyə üzv olan Qazaxıstan və Belorus iqtisadi əməkdaşlığı bəyənsə də Ukraynanın taleyni yaşamaqdan ehtiyat edirlər. Rusiyanın əli ilə Ukraynada alovlanan konflikt artıq 4700 insanın ölümünə, milyardlarla iqtisadi zərərə səbəb olub. İndi Ermənistan da Avrasiya İqtisadi Birliyinin üvzü olmağa hazırlaşır. Qırğızıstan da quruma üzv olmaq üçün danışıqları davam etdirir. Rusiya prezidenti Sovetlər Birliyinin süqutundan sonra keçmiş sovet ölkələrini yenidən bir arada toplamağa çalışırdı. Putin istəyirdi ki, bu birliklə qismən də olsa Sovetlər Birliyinin siyasi və iqtisadi təsir dairəsinin bərpasına nail olsun, Moskvanı yenidən siyasi və iqtisadi qərarların qəbul edildiyi mərkəz kimi qəbul etdirsin. 

 Putin bu layihəni Avropa Birliyinə qarşılıq olaraq görürdü. Avropa Birliyinə üzv ölkələr 28 ölkə ilə bərabər olmaq, tək olmaqdan daha münasibdir düşüncəsi ilə suverenliklərinin bir hissəsini Avropa Birliyinin inzibati paytaxtı Brüsselə verib.

45 milyon əhalisi, inkişaf etmiş iqtisadiyyatı olan Ukrayna Putinin Avrasiya Birliyi projesinin incisi olmalıydı. Ancaq Ukraynanın planları başqa idi.

 Ötən payız Kreml Avropa Birliyi ilə yaxınlaşma planlarından imtina etməsi üçün keçmiş president Viktor Yanikoviçə çox ciddi basqı göstərdi. Ancaq nəticə Kiyev küçələrində fasiləsiz aksiyalara başlanması oldu. Fevralda Yanukoviç hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldı. O zamandan Ukrayna NATO-ya, ümumilikdə Qərbə yaxınlaşmaq üçün bir neçə ciddi addım atıb. 

 Düşündüyü iqtisadi birlik modelində Ukrayna kimi müttəfiqi itirən Rusiya mart ayında Krım yarımadasını ilhaq etdi. Putinin bu qərarı Qərblə Rusiya arasındakı gərginliyi soyuq savaş həddinə yüksəltdi. Qərbin sanksiyaları Rusiya iqtisadiyyatına böyük zərbə oldu. Kreml bunun qarşılığında Avropadan alınan bir çox məhsullara embarqo qoydu. Bu addımın özü də iqtisadi birlik modeli ideyasına da mənfi təsir göstərib, Belorus və Qazaxıstan bu addıma qarşı çıxaraq embarqo tətbiqindən imtina edib.

 “Biz ortaq işimizin detaları ilə bağlı yaxın günlərdə qızğın, mən deyərdim, çox canlı müzakirələr apardıq. Bu alyans üzv ölkələrin iqtisadiyyatına yeni impuls verəcək və bütün regionun nüfuzlu mərkəzinə çevriləcək”. Bu sözləri Putin bir neçə gün qabaq səsləndirib. Ancaq durum onun göstərmək istədiyi kimi optimist deyil.

Rusiyanın tərəfdaşları çox çətin durumda qalıb. Əgər ideyadan imtina etsələr, o zaman Ukraynaya olan basqınları öz üzərlərində hiss etmə ehtimalları böyükdür. Birlik işə başladıqda isə onları Rusiyanın yaratdığı iqtisadi problemlərdən başqa heç nə gözləmir. Həm Belorusda, həm də Qazaxıstanda xeyli etnik ruslar yaşayır. Rusiya bu faktordan ölkələrə basqı üçün davamlı olaraq yararlanır.

 Ona görə də Rusiya ilə yola çıxan ölkələr Putinin ideyasının tamamilə gerçəkləçməməsi üçün yollar arayışındadırlar. Çünki bu ideyanın tam gerçəkləşməsi onların iqtisadi asılılığına səbəb olacaq. Bu birlliyə qoşulacaq ölkələrin liderlərinin Kiyevə rəsmi səfərləri də əslində müstəqilliklərini tam itirmədiklərinin göstərmək üçün idi. Ötən həftə Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev Kiyevdə Ukrayna prezidenti Petro Poroşenko ilə görüşündə Ukrayna konfliktini “nonsens” adlandırıb. 

 Qazax lideri deyib ki, separatçılar ölkənin kömürlə zəngin doğu vilayətlərini zəbt etdiyindən ölkədə bu məhsulun qıtlığı yarandığında xəbərdardır və Ukraynaya kömür göndərməyə hazırdır. Rusiyanın mənfi münasibətinə baxmayaraq Qazaxıstanla Ukrayna hərb sənayesi sahəsində də işbirliyini dərinləşdirmək fikrindədir.

 “İndiki durum heç kimə yaxşı heç nə vəd etmir. Bizim dostluq mansibətlərimiz var və bu bizə bir çox sahələrdə əməkdaşlığımızı gücləndirmək imkanı verir”. Bu sözləri  Nazarbayev rəsmi görüşüdə prezident Poroşenkoya deyib.

Nazarbayev Ukrayna konfliktinin nizamlanması üçün bacardığını əsirgəməyəcəyinidi də deyib.

 Ölkəsinin iqtisaiyyatı Rusiyadan xeyli dərəcədə asılı olmasına baxmayaraq Aleksand Lukaenko da müstəqil siyasət yürütmək istəyir. Minskdə Ukraynanın doğusundakı qruplaşmalarla sülh danışıqları gedəndə Likaşenko həmin təşəbbüsüm fəal dəstəkçisi idi. “Bizim şərqdəki doğma qardaşımızın davranışları həyəcan doğurmaya bilməz”. Ötən həftə Lukaşenkko Belorus Təhlükəsizlik Şurasının toplantısını bu sözlərlə açıb.

 Rusiyaya qarşı belə ağır ritorikaya, eyni zamanda ABŞ-la yaxınlaşmaq niyyətlərinə görə Liktor Lukaşenko Rusiya Federasiyası Dövlət Dumasının Xarici Əlaqələr Komitəsinin sədri Aleksey Puşkovdan xəbərdarlıq eşidib. Peşkov Yuqoslaviyanın, Liviyanın və İraqın artıq həyatda olmayan keçmiş liderlərini misal gətirərək “onlar da ABŞ-la dost olmağa cəhd edirdilər. Onların taleyi bəllidir. İndi ABŞ Lukaşenkoya “yeni münasibətlər” təklif edir. Bu, çox təhlükəlidir”. ifadəsini işlədib. Aleksey Puşkov təpkisini Twitterdəki hesabında paylaşıb. 

Analitiklər deyir ki, soyuq savaş həddinə yüksələn gərginlik Putinin ilikin ümidlərini puça çıxarsa da Kreml yenə də bütün diqqətini bu layihə üzərində fokslaşdırıb. “Alyans bu nəhəng məkanı heç olmasa iqtisadi anlamda birləşdirmək üçün uyğun variant tapılması ilə bağlı növbəti cəhddir. Sobetlər Birliyinin bərpası heç zaman müzakirə mövzusu olmayıb. Buna cəhd göstərilməyib. Məqsəd vahid iqtisadi məkanın qorunması və bir sıra siyasi institutların saxlanması olub”. Bu sözləri “Xarici və müdafiə siyasəti üzrə birlik” qeyri-hökumət təşkilatının sədri Fyodor Lukyanovundur. Hər şey deyildiyi və göründüyü kimi deyil...”

 musavat.com